In de Afrikaanderwijk op Rotterdam-Zuid wordt een hele buurt gesloopt. Niet vanwege de slechte huizen, maar de bewoners zijn te arm. Op de vrijkomende grond worden dure koopwoningen, vrije vestiging, gebouwd, veelal voor koopkrachtige mensen van buiten Rotterdam. De sloop van in goede staat verkerende, sociale huurwoningen zal de bevolkingssamenstelling van buurten veranderen.
(Door Joop Zinsmeister, oorspronkelijk verschenen op solidariteit, kaart van website rotterdam.nl)
Mensen die hun gehele leven in de Tweebosbuurt lief en leed hebben gedeeld, worden gedeporteerd naar sloopwoningen tot ver buiten de stad. Ze zijn massaal in opstand. Ruim de helft van de huurders weigert te vertrekken en zijn inmiddels door de woningcorporatie, Vestia (ja, die weer), voor de rechter gedaagd om hun woningen te ontruimen.
Volkshuisvestingsbeleid
Het volkshuisvestingsbeleid is bedoeld om gemeenten in staat te stellen woningen voor mensen met lage inkomens te bouwen en te verhuren. De gemeente Rotterdam doet precies het tegenovergestelde, terwijl in de stad een groot tekort bestaat aan sociale huurwoningen. In de periode 2000-2o15 zijn 30.000 woningen met een huur tussen de 300 en 600 euro verdwenen. Het oude gemeentecollege, tot de zomer van 2018 gedomineerd door Leefbaar en de VVD, trok sluw ten strijde tegen mensen van meestal allochtone afkomst, met een uitkering en huursubsidie. De nieuwe wethouder was bijvoorbeeld niet op de hoogte van de sloopplannen van de Tweebosbuurt. Iemand was ‘vergeten’ ze op te nemen in de officiële overdracht van het oude college dat de sloop een paar uur voor de overdracht er doorheen had gejast.
Rotterdam voert een beleid, inmiddels gesteund door de PvdA en GroenLinks, gericht op drastische vermindering van het aantal goedkope en betaalbare huurwoningen. Waar het eerder ging om de sloop van slechte sociale huurwoningen en de vervanging door betere – vaak onbetaalbaar voor de oorspronkelijke bewoners – is nu het voornemen goede sociale huurwoningen te slopen. Hiermee is Rotterdam de stad die bewust aanstuurt op het eruit gooien van armen en binnenhalen van rijken. Deze bevolkingspolitiek krijgt de steun van de meerderheid van de gemeenteraad. De bewoners zijn zowel door Rotterdam als door Vestia buiten iedere planvorming gehouden. De gehele trukendoos is uit de kast getrokken om de bewoners te intimideren en uit elkaar te spelen. Voor projectontwikkelaars en Vestia staat er financieel dan ook heel wat op het spel.
Arbeiders eruit
De Tweebosbuurt, van oudsher een arbeidersbolwerk, wordt gesloopt ten faveure van het kapitaal. Het proces van verdringing is al enige jaren aan de gang, een voortvloeisel van het Nationaal Programma Rotterdam Zuid. Het doel is om mensen die meer te besteden hebben (‘sociale stijgers’ volgens de gemeente, volgens de bewoners ‘rijke stinkerds’) in de ‘focuswijken’ op Zuid te laten wonen. De Afrikaanderwijk, Tarwewijk, Hillesluis en Charlois, zijn pakweg een eeuw geleden gebouwd voor havenarbeiders en bestaan voor een groot deel uit goedkope huurwoningen. Hun aantal wordt omlaag gebracht om ruimte te maken voor nieuwbouw voor hogere inkomensgroepen. Bakfietsgezinnen, volgens de bewoners.
In de jaren tachtig zijn de goede woningen van de Tweebosbuurt gerenoveerd, de slechte gesloopt en vervangen door nieuwbouw. De architect en hoogleraar Jouke Post stelt dat de sloop totaal onnodig is. Groot onderhoud is nodig, want al 35 jaar uitgebleven. Na een renovatie kunnen de woningen weer zo’n veertig jaar mee. Berekeningen van aannemers voor een totale buurtrenovatie komen volgens vakbond FNV uit op een bedrag van 12 miljoen euro. Maar de gemeente wil het anders en Vestia koerst op het dichten van de financiële gaten, veroorzaakt door een derivatenkwestie en handdrukken van tonnen aan mislukte managers.
Tegen de wet
Als het Vestia lukt om voor januari 2020 alle bewoners te verwijderen, krijgt deze woningcorporatie als bonus 21 miljoen euro. Voor dat bedrag (600 woningen, elk 35.o00 euro) koopt Rotterdam deze woningen met rijkssteun om vervolgens de sloop te financieren, de grond te saneren en bouwrijp te maken. Na verkoop aan projectontwikkelaars resteert echter een gat van 15 miljoen, blijkt uit de gemeenteraadsvergadering van 3 juli 2019 . De sloop en grondverkoop kosten de overheid en in het bijzonder Rotterdam dus 36 miljoen euro. De projectontwikkelaars bouwen vervolgens 300 vrije sector- of koopwoningen met prijzen tussen de drie en zeven ton. Voor de oorspronkelijke bewoners komt er over vier jaar een woontoren met 130 sociale huurwoningen. Het is maar de vraag hoeveel van de oude buurtbewoners na vier jaar elders te hebben gewoond nogmaals willen verhuizen. En vertrekt er één, dan gaat de sociale huurwoning naar de vrije sector. Hetzelfde gebeurt automatisch met alle woningen waarvan een oud-buurtbewoner geen gebruikmaakt. De kans is reëel dat er geen enkele sociale huurwoning terugkomt.
Vestia dient volgens de Woonwet van 2015 te voorzien in kwalitatief goede huurwoningen voor mensen met lage inkomens. Op Vestia’s website staat dat ze opkomt voor de belangen van de huurders. Als Vestia en de gemeente Rotterdam iets voor de wijk willen doen, moeten ze de bewoners helpen en de armoede bestrijden. Beter onderwijs, taallessen, renoveren, vaste banen, enzovoort. Maar de praktijk is anders. De ondersteuning blijft uit en de bewoners worden vervangen. Volgens de Woonbond is het gebruik van het volkshuisvestingsbeleid voor bevolkingspolitiek in strijd met de wet, en derhalve verboden.
Strijd
De bewoners worden regelmatig door Vestia geschoffeerd en voorgelogen. Informatie wordt achtergehouden en vragen blijven onbeantwoord. Ze worden onder druk gezet om allerlei verklaringen te tekenen ten gunste van Vestia. Wie dat doen, denken dat het gaat om de aanvraag van een urgentieverklaring die bovendien tien euro kost. Maar ze stemmen juist in met hun gedwongen vertrek uit de woning en moeten zelf op zoek naar een nieuwe woning. Doen ze dat, volgens Vestia, niet hard genoeg, krijgen ze een rechtszaak aan de broek. En dan te weten dat in de buurt heel wat mensen wonen die de Nederlandse taal matig spreken, moeizaam lezen en digibeet zijn. De huurwoningen worden alleen aangeboden via de website Woonnet Rijnmond en voor de bewoners die willen verhuizen, zijn onvoldoende sociale huurwoningen beschikbaar in de gehele Rijnmond.
Toen vanaf 1950 ‘gastarbeiders’ naar Nederland werden gehaald, kwamen ze onder andere terecht in de Afrikaanderwijk. Daarna is met vallen en opstaan door alle bewoners de multiculturele samenleving vorm gegeven. Eén van de belangrijkste redenen van de gemeente voor de grootschalige sloop is dat er geen sociale samenhang in de buurt zou zijn. Grarda Pelger, al 80 jaar bewoner van de Tweebosbuurt: Toen mijn Marokkaanse buurvrouw hier jaren geleden kwam wonen, riep ik vanaf het balkon ‘mooi weertje, hè!’, maar kreeg geen reactie. Ze kon geen Nederlands. Ik heb toen aangeboden haar kinderen te helpen met huiswerk, elke dag van vier tot zes. Nu helpen ze mij met boodschappen en koken ze soms voor me. Zo doen we dat hier.
Voor Vestia gaat het om financieel gewin, voor de gemeente Rotterdam om het dienstbaar zijn aan projectontwikkelaars en de glamour van de stad. Daarin past kennelijk geen wijk waar lage inkomens bij elkaar wonen. Een Vestiapak zei tegen een bewoner: Bij het Leger des Heils is vast nog plek.